Terwijl ik de Nederlandse vertaling van ‘De liefde van een half leven’ van Eileen Chang las, dacht ik terug aan mijn bezoek aan Shanghai in 2017. Mijn zoektocht naar sporen van de grote schrijfster was tamelijk ontluisterend.
Ik had me voorbereid en wist dat er één adres was waar ik mij op kon richten. Gedurende twee periodes had ze gewoond in een appartementencomplex op Changde Lu. Vanuit de verte viel mijn oog al op het markant-rozegestreept art deco-gebouw, nestelend tussen veel hogere flats. Daar maakte mijn hart een sprongetje van. Maar die vreugde sloeg al snel om, toen ik het gebouw had benaderd. Aan de gevel hangt het meest beledigende eerbetoon dat ik ooit heb gezien.
Op de herinneringsplaquette zijn de naam van het appartement én de naam van de schrijver van het herinneringstekstje flink groter dan die van Eileen Chang zelf. Ook is haar voornaam een keer verkeerd gespeld – Eileem, staat er. Bovendien gaat de hele eerste alinea van de toch al beknopte tekst helemaal niet over Eileen Chang, maar over het gebouw in het algemeen. Wat een troosteloosheid. Nu kun je denken: ach, in China doen ze dat misschien wel heel anders met culturele eerbetonen. Bescheidener. Maar een dag eerder had ik nog tegen een metershoog beeld van Lu Xun aangekeken, in het naar hem vernoemde Lu Xun-park. Groots aangepakte heldenverering. En zijn naam was écht niet verkeerd gespeld.
Goudomrande geschiedvervalsing
Heeft het te maken met de wat aarzelende herwaardering van Changs werk, dat jaren verboden is geweest? Haar naam is van officiële zijde nog altijd omstreden. Dat heeft deels te maken met haar kortstondige huwelijk met een Japanse collaborateur. Maar deels ook met haar eigen daden: ze was enkele jaren in dienst van het United States Information Agency en schreef in die periode werk dat uitgesproken kritisch was over de gevolgen van de communistische revolutie.
En met dit in gedachten: er is nog iets dat opvalt aan de herinneringsplaquette. Er staat zwart-op-goud dat zij in dit appartement haar laatste werken schreef. Maar in werkelijkheid schreef ze nog veel meer, toen ze China had verlaten en achtereenvolgens in Hongkong en Amerika woonde. Haar halve oeuvre wordt verzwegen. De plaquette is een goudomrand staaltje geschiedvervalsing.
Eileen Chang-cocktails
Toch is het niet allemaal kommer en kwel. In het pand is een stijlvol cafeetje gevestigd, dat het Eileen Chang-thema tot in de puntjes doorvoert. Haar portret hangt prominent aan de muur, en op de kaart staan cocktails die allemaal vernoemd zijn naar haar romans. Tot mijn verrassing heet de eerste cocktail op de kaart ‘Naked Earth’, naar een roman waarin ze de Communistische Partij bekritiseert. Genegeerd op de herdenkingsplaquette, geëerd op de cocktailkaart. Het dubbelleven van hedendaags China in een notendop. Maar het allerbeste van het café: er staat een flinke boekenkast waarin veel van haar werk is uitgestald.
Hoe aarzelend de overheid ook is in eerbetuigingen aan deze grote schrijver: ze is niet meer verboden, en ze wórdt gelezen. Dat is het belangrijkste. Hoewel… stiekem blijf ik toch hopen dat Eileen Chang ooit de eer krijgt die ze verdient, en dat ik bij mijn volgende bezoek aan Shanghai wél een prominent standbeeld kan bewonderen. Zoals het hoort, bij grote helden.
Tip
Niet alleen geïnteresseerd in Chinese literatuur, maar ook in Chinese pop/rock? Luister dan naar deze speciale editie van Sun FM!: