Carry van Bruggen publiceerde in de ongeveer 20 jaar van haar actieve schrijversleven maar liefst 26 werken. Dat is des te indrukwekkender als je beseft dat ze daarnaast ook schreef voor kranten en tijdschriften en bovendien regelmatig lezingen gaf. Maar hoe werd dat werk gewaardeerd? Een overzicht.

Carry van Bruggen was heel veelzijdig: ze schreef korte verhalen, romans, filosofische werken, columns, kritieken – zelfs een reisimpressie en een meisjesboek. Op al die werken werd tijdens haar leven door literatuurcritici zeer wisselend gereageerd, soms verafschuwd, soms juist uitgesproken lovend. Wat niet meehelpt, is dat het aan het begin van de 20e eeuw onder recensenten heel gebruikelijk was om geringschattend over schrijvende vrouwen te denken. En hoe zit het dan met de waardering van het grote publiek? In 1915 werd Carry van Bruggen door lezers van De Amsterdamsche Dameskroniek uitgeroepen tot ‘meest geliefde van de Nederlandsche schrijfsters’, dat zegt wel iets. Ik was benieuwd hoe het haar werk op de lange termijn is vergaan, en begon eens te tellen…

Een tijdlijn van haar werk, inclusief aantal drukken, vind je hieronder.

Meest geliefd

Het door lezers meest geliefde werk van Carry van Bruggen door de jaren heen is Het huisje aan de sloot gebleken. Er zijn maar liefst 27 drukken verschenen, waarvan 10 in de eerste 10 jaar – een onmiddelijke verkoophit. Zelfs in de jaren negentig, een periode waarin bijna geen enkele van haar werken is herdrukt, verscheen nog een pocketeditie. Er was ook letterkundige erkenning: in 1922 werd het werk beloond met de Haagsche Postprijs, uitgereikt door de Commissie voor Schoone Letteren van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. De jury zegt:

De verbeeldingskracht en de gretige intelligentie, die in deze kinderziel aan ‘t werk is, en dit alles vertolkt in een lenigen en zuiveren stijl, verleenen uiteraard aan dit boek een bijzondere litteraire schoonheid.

Gek genoeg heeft Avontuurtjes, gelijksoortig in onderwerp, toon en kwaliteit, niet diezelfde populariteit gekend; er zijn bij mijn weten slechts 3 drukken verschenen.

Meeste aanzien

Het meeste aanzien heeft Carry van Bruggen echter uiteindelijk verkregen met een totaal ander werk: het filosofische Prometheus. Dat is op de 83e plek van de Canon van de Nederlandse literatuur terecht gekomen, samengesteld door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in 2002. Bij zo’n lijst kun je heel veel kanttekeningen plaatsen, maar hoe dan ook: de werken die erop staan krijgen een soort onaantastbare status. Dat was bij verschijning nog helemaal niet zo: Prometheus werd door enkelen geroemd, door anderen bespot – en door de meesten genegeerd. Dat het werk toch zó hoog in aanzien staat, heeft waarschijnlijk te maken met een wel zeer invloedrijke fan: criticus Menno ter Braak. Generaties Neerlandici zijn door zijn werk beïnvloed – en dat zijn de stemmers van de canonlijst. Uitgeverijen zien echter niet veel brood in Prometheus: slechts 5 drukken zijn er verschenen in ruim 100 jaar tijd.

Steeds net niet in de vergetelheid

Veel tijdgenoten zijn volledig in de vergetelheid geraakt, maar elk decennium zijn er wel enkele uitgevers en enthousiastelingen die het werk van Carry van Bruggen levend houden. Ik merk het zelf bij de cursussen en lezingen die ik over haar geef: Van Bruggen heeft nog altijd zeer toegewijde fans, en die betovering wordt soms van generatie op generatie doorgegeven. Als we naar het overzicht kijken, zien we een opleving in de eerste helft van de jaren tachtig. Juist werken die tot dan toe niet belangrijk werden gevonden – de Justine Abbing-romans en de Indische romans – krijgen dan een tweede of derde druk. In het voorwoord bij de herdruk van Uit het leven van een denkende vrouw schrijft Van Bruggen-biograaf Ruth Wolf dat de tijd wellicht nu pas rijp is om ‘de wezenlijke elementen voor ons herkenbaar te maken’.

De klassiekers

En terwijl het er in de jaren negentig nog alle schijn van heeft dat er écht geen interesse meer is, komen in de 21e eeuw de herdrukken weer op gang. Uitgeverij Van Oorschot bundelt bovendien in 2007 De Verlatene, Het huisje aan de sloot en Eva. Over die drie kan zo langzamerhand wel gezegd worden dat dit haar échte klassiekers zijn. Samen zijn ze goed voor 62 drukken, meer dan alle andere werken bij elkaar. Eva doet bovendien sinds kort in het buitenland opgang als een late ontdekking, met vertalingen in het Spaans, Slovaaks en Engels. De Engelse uitgever spreekt in 2019 van een ‘important modernist novel’.

En zo weet Carry van Bruggen steeds weer generaties nieuwe lezers voor zich te winnen, die haar werk in steeds een nieuw licht bezien. Die vergetelheid schuiven we nog even voor haar uit, ze heeft een plek in deze tijd.