Infographic
De eerste lezers van Wuthering Heights, in 1847, zijn geschokt. Terwijl de ene recensent adviseert om het boek te verbranden, put een ander troost uit de gedachte dat het tenminste nooit door een breed publiek gelezen zal worden. Latere generaties zijn pas in staat om het monumentale meesterwerk op waarde te schatten. Enkele toonaangevende reacties door de jaren heen:
[tekst gaat door onder de infographic]
We kunnen ons de schokgolf die de eerste editie teweegbrengt nu waarschijnlijk nauwelijks meer voorstellen, gewend als we zijn aan boeken over de rauwere kant van de samenleving. Halverwege de negentiende eeuw is dit nog onontgonnen terrein. De romans die verschijnen hebben vaak een morele ondertoon. Wat Emily Brontë doet is ongekend: ze gebruikt ruwe taal, beschrijft gewelddadige handelingen, voert ongepolijste personages op. Geen wonder dat ze publiceert onder het sekseneutrale pseudoniem Ellis Bell. Geen wonder ook dat zelfs recensenten die de kracht van het werk inzien, toch ook waarschuwen voor de schokkende inhoud, zoals hier in de ‘Examiner’ in 1848:
This is a strange book. It is not without evidences of considerable power: but, as a whole, it is wild, confused, disjointed, and improbable; and the people who make up the drama, which is tragic enough in its consequences, are savages ruder than those who lived before the days of Homer.
Emily overlijdt in december 1848. Als er in 1850 een nieuwe uitgave van Wuthering Heights verschijnt, schrijft Charlotte het voorwoord. Het is een merkwaardig document; alsof ze gelijktijdig haar zus wil verdedigen en de publieke opinie tegemoet wil komen. Ze presenteert Emily als een wereldvreemde, jonge vrouw die door haar schrijftalent wordt overvallen:
Whether it is right or advisable to create beings like Heathcliff, I do not know: I scarcely think it is. But this I know: the writer who possesses the creative gift owns something of which he is not always master – something that, at times, strangely wills and works for itself.
Dit voorwoord en de bijbehorende biografische schets hebben grote invloed op hoe Wuthering Heights in de tweede helft van de negentiende eeuw wordt beschouwd. De waardering groeit, maar de roman blijft in de schaduw staan van Charlotte Brontës Jane Eyre. In 1916 is het Virginia Woolf die in haar essay ‘Jane Eye and Wuthering Heights’ beide romans op gelijke hoogte stelt. Virginia Woolf ziet in Wuthering Heights een groot schrijver aan het werk, geen vrouw die het schrijven maar zomaar ‘overkomt’. Integendeel; de Emily Brontë die in dit essay wordt opgeroepen, heeft een enorme scheppende kracht:
It is as if she could tear up all that we know human beings by, and fill these unrecognisable transparences with such a gust of life that they transcend reality. Hers, then, is the rarest of all powers. She could free life from its dependence on facts; with a few touches indicate the spirit of a face so that it needs no body; by speaking of the moor make the wind blow and the thunder roar.
En zo krijgt Emily Brontë langzaam haar plaats tussen de grote meesters van de Engelse canon. Er verschijnen in de twintigste eeuw tal van serieuze studies naar het werk van de Brontës. Deze dragen bij aan een legendarische status van de zussen. Auteur Joyce Carol Oates schrijft in 1983 een lange analyse van Wuthering Heights, waarin ze het werk op het voetstuk van de allergrootsten plaatst:
Long misread as a poetic and metaphysical work given a sort of sickly, fevered radiance by way of the “narrowness” of Emily Bronte’s imagination, Wuthering Heights can more accurately be seen as a work of mature and astonishing magnitude. The poetic and the “prosaic” are in exquisite harmony; the metaphysical is balanced by the physical. An anomaly, a sport, a freak in its own time, it can be seen by us, in ours, as brilliantly of that time—and contemporaneous with our own.
Verdieping
Het is fascinerend om de receptie van zo’n opvallend werk als Wuthering Heights te bestuderen. Dit is slechts een zeer korte introductie daarop. Tot mijn grote vreugde kun je elke tekst die ik heb aangestipt in z’n geheel online vinden:
- de vroege recensies
- het voorwoord van Charlotte Brontë
- ‘Jane Eyre and Wuthering Heights’ van Virginia Woolf – helaas niet meer online beschikbaar!
- ‘The magnanimity of Wuthering Heights’ van Joyce Carol Oates