Een meer dan levensgroot koperkleurig beeld van Lu Xun staat in een enorme hal. Bezoekers naderen hem, gaan op de foto en raken hem even aan – zijn hand en knie glanzen onder de vele blijken van affectie. Dit is de schaal waarop China zijn grootste schrijver eert.

Ik ben overdonderd. Zoiets heb ik nooit eerder op een literaire plek meegemaakt – en ik ben onder meer bij de Brontës en Dostojevski geweest, toch niet de minsten.

Ik ben sowieso overdonderd dat we hier zijn, in dit minidorp dat geheel gewijd is aan Lu Xun. ‘Laat ons Zhejiang zien’, hadden we aan de organisator van de trip gevraagd. De vader van mijn man is in deze provincie geboren en we wilden dit gedeelte van China leren kennen. In dat verzoek las onze gids de boodschap om de meest prestigieuze hoogtepunten van Zhejiang te laten zien, en het museum van Lu Xun hoort daar volgens het boekje bij.
‘Lu Xun in China is net als Dickens in Engeland, iedereen heeft hem gelezen’, verklaarde de gids. Ik denk terug aan mijn bezoek aan het armzalige Dickens House Museum in Broadstairs, jaren geleden, en denk dat de verering van Lu Xun in ieder geval meer grandeur heeft.

Opgetogen fans

Gelukkig heb ik, als we zo onverwacht naar deze plek worden gebracht, de prozagedichten van Lu Xun al gelezen en weet ik een beetje wie hij is, anders had ik me opgelaten gevoeld tussen de bezoekers, die dringen om naar het schoolbankje te kijken waar hij op heeft gezeten en elk detail van zijn geboortehuis fotograferen. Het museum lijkt nog het meest op een klein dorp met een serie binnenplaatsen. De formele uitleg van de gids beperkt zich vooral tot wat feiten uit Lu Xuns leven en ik neem de bezoekers in me op. Jong en oud lijkt opgetogen om hier te zijn. Waarom voelen zij zich zo verbonden met deze schrijver?

Voor de gids was het allemaal zo vanzelfsprekend dat hij geen duiding kon geven. Hij kon zich niet voorstellen dat wij onze grote schrijvers niet op dezelfde manier eren. Hij was verbaasd over mijn verbazing. Daarom was ik heel enthousiast toen ik Yu Hua’s ‘China in ten words’ in handen kreeg. Een van de tien woorden waarmee hij zijn land omschrijft: Lu Xun.

The Cultural Revolution was an era without literature, and it was only in our Chinese textbooks that one could catch a faint whiff of literary art. But the assigned texts were confined to the works of just two authors: Lu Xun’s stories and essays and Mao Zedong’s poetry. In my first year of primary school I believed innocently that there was only one prose author in the world, Lu Xun, and only one poet, Mao Zedong.

Yu Hua doet dit vaak in zijn werk: van het algemene (‘er stonden slechts twee auteurs in de tekstboekjes’) direct overstappen naar het persoonlijke (‘ik dacht dat er slechts één schrijver en één dichter bestonden’). Dit maakt het onvoorstelbare dat hij beschrijft ineens heel voorstelbaar.

Stel je voor, een hele generatie die Lu Xun niet zomaar ziet als de gewichtigste of de populairste auteur, maar: de enige. Om dit punt te maken negeert Yu Hua bewust de auteurs die tijdens de Culturele Revolutie met goedkeuring van de Communistische Partij actief waren, waarmee hij impliciet stelt dat propagandistisch werk per definitie geen literatuur is. Ook laat hij de (verboden) boeken die buiten de klaslokalen circuleerden even voor wat ze zijn. ‘De enige prozaschrijver in de wereld’ – de overdrijving nestelt zich in mijn hoofd, het is hét beeld waarmee de maniakale censuur onder Mao voor mij tot leven komt.

De invloed van Mao

Het is moeilijk in te schatten hoe groot de invloed van Mao op de hedendaagse heldenstatus van Lu Xun is. Misschien is het zo dat veel van die bezoekers, die ik de hand van Lu Xuns standbeeld zag strelen, geconditioneerd zijn om van hem te houden. Misschien zijn het dezelfde mensen die ook in de rij staan om het gebalsemde lichaam van Mao te zien. Misschien was wat ik zag niet zozeer literaire liefde, als wel massale volksmanipulatie. Hoe kunnen we dit inschatten? Is er ooit iets vergelijkbaars in de wereld voorgekomen?

De massaliteit van de Lu Xun-verering loopt op vele benen, denk ik. We kunnen de invloed van Mao niet uitwissen, daarvoor is het té overheersend geweest en té kort geleden. Maar we mogen ook niet negeren dat Lu Xun al een groot schrijver was vóórdat Mao aan de macht kwam, en een groot schrijver bleef ná de verschrikkelijke Culturele Revolutie. Hij gaat niet één generatie, maar al vele generaties mee.
Yu Hua ging het werk van Lu Xun pas op latere leeftijd waarderen, toen het niet meer onder dwang door zijn strot werd geduwd. Daar zal hij niet de enige in zijn. Het is een schrijver die talloze Chinezen en steeds meer anderen blijft fascineren, niet alleen door zijn unieke positie, maar gelukkig ook door zijn werk.